Het vervelende aan bierbrouwen is dat je niet even naar de supermarkt kan gaan om ingrediënten te kopen. Mout en hop zijn gewoon niet te krijgen bij de lokale grootgrutter. Maar er zijn alternatieven om wel iets op tafel te zetten met supermarktingrediënten dat dicht in de buurt komt van wat wij nu kennen als bier.

---

 

Met cider kan het bijvoorbeeld wel: koop wat appel- of perensap en een op de fles gistend biertje en je hebt binnen een paar weken een niet onverdienstelijke cider. De thuisbrouwer die op zijn gasfornuis een biertje wil maken heeft het wat moeilijker. Die moet langs bij de een vriendelijke brouwer of bestelt het een en ander via internet. Niet dat dat nu zo moeilijk is, maar het werpt wel een drempel op.

 Bier zonder hop

Tegenwoordig zit in vrijwel al het bier dat we drinken slechts een kruid: hop. Hop zorgt voor de bitterheid in het bier en biedt goed tegenwicht aan zoete moustsmaak van bier.

Bieren met relatief weinig hop zijn vaak erg zoet, denk bijvoorbeeld aan een Duitse Weizen of Hefeweizen tarwebieren waar niet zoveel hop in zit. Hoppige bieren zoals India Pale Ales (IPAs) zijn een stuk bitterder.

Zoals u waarschijnlijk weet is hop lang niet het enige kruid op deze aardbol dat enigszins te pruimen is. En voordat hop in zwang kwam gebruikten brouwers een scala aan kruiden, waaronder soms ook hop, in hun bier. Dat kruidenmengsel werd gruit genoemd en bevatte vaak kruiden die in de buurt van de brouwerij groeiden.

Verderfelijke hoploze bieren

Maar waarom zouden we enkel hop in ons bier gebruiken als er ook de hele kruidentuin in kan? De schuld daarvan wordt vaak gegeven aan de protestanten omdat de omslag van het brouwen van kruidige gruitbieren naar enkel hoppige bieren min of meer samenviel met de Protestantse Reformatie in de vijftiende en zestiende eeuw.

De protestanten zouden een probleem hebben gehad met de vaak verdovende en lustopwekkende eigenschappen die worden toegedicht aan gruit-kruiden. “Gruit ale stimulates the mind, creates euphoria, and enhances sexual drive,” schrijft Stephen Buhner, auteur van het boek Sacred and Herbal Healing Beers.

 

In tegenstelling tot gruit zou hop de drinker slaperig maken en zijn libido verlagen, aldus Buhner, wiens boek erg interessant is mits je een beetje door zijn new age geneuzel heenprikt. Het invoeren van hop zou ook een manier zijn geweest om de zware belasting op gruit te omzeilen.

Reinheitsgebot

Hoewel Buhner zeker niet de enige is die het gebruik van hop op in verband brengt met de opkomst van het protestantisme, trekken anderen dit verband in twijfel en wijzen erop dat de omslag naar enkel brouwen met hop al werd ingezet voor de reformatie. Volgens hen zou de voornaamste reden voor de overstap zijn geweest dat hop bier langer houdbaar maakt.

Enfin. Laten we het erop houden dat de waarheid van de hopomslag ergens in het midden ligt. Wie het libidoverlagende effect van hop eens aan den lijve wil ondervinden zou ik graag eens uitnodigen om op de gemiddelde donderdagavond een studentendisco in te lopen.

Wat we in ieder geval wel weten is dat hertog Albrecht IV van Beieren al op 30 november 1487 het Duitse Reinheitsgebot invoerde. Vanaf toen mocht er daar in ieder geval alleen nog bier gebrouwd worden op basis van water, mout en hop. Brouwers van onzuiver bier riskeerden zware boetes. Het Reinheitsgebot is inmiddels wat bijgesteld, en laat ook een paar andere hulpstoffen zoals brouwsuikers toe, maar veel Duitse brouwers houden zich er nog steeds aan. Net zoals een hoop Nederlandse brouwers trouwens. Hoewel er de laatste jaren steeds meer kruiden terug te vinden zijn in commerciële bieren van kleine brouwerijen.

Supermarktbier

Goed nieuws voor de thuisbrouwer dus: je kan prima bier kan maken zonder hop, en tegenwoordig ook nog zonder direct verketterd te worden.

Veelgebruikte kruiden voor gruit waren bijvoorbeeld jeneverbessen, gember, karwijzaad, zoethout, anijszaad, nootmuskaat en kaneel. Maar ook brandnetels, paardebloemen, heide, duizendblad en de wat minder bekende wilde gagel (myrica gale), rhododendron tomentosum (ledum palustre) werden gebruikt, schrijft Buhner.

In ieder geval een deel van die kruiden kun je prima krijgen bij de supermarkt, en sommige als thee bij Ekoplaza of kruidenspeciaalzaken. Check.

Gerstemoutstroop

Moeilijker wordt het om iets te vinden dat in de buurt komt van gemout graan. Je zou kunnen overwegen om zelf gerst te mouten, maar gerst geschikt om te mouten heb ik nog niet gezien in de supermarkt. Gepolijste varianten zonder kaf (het dunne vliesje om de korrel) zijn wel te krijgen, maar zonder het kaf ontkiemt de gerst niet en kan je geen mout maken.

Tot nu toe is het enige bruikbare dat ik ben tegengekomen gerstemoutstroop van Horizon (ook bij Ekoplaza). Het is gemaakt van biologisch geteelde gerst en “te gebruiken als broodbeleg en als zoetmiddel in brood, gebak, pap en warme dranken.” Het lijkt op, en ruikt naar, gerstige keukenstroop en dus op moutextract, een stroop verkocht door brouwwinkels om mee te brouwen.

 Sahti

Als je gerstemoutstroop neemt als basis kan je prima verschillende soorten gruit brouwen. Ik maakte bijvoorbeeld een simpele variant van Sahti, een Fins bier traditioneel gebrouwen met jeneverbessen en – takken.

Ik liet de takken weg en gebruikte, water, moutstroop en jeneverbessen. Het resultaat is een moutig, zoet bier met een vleug jeneverbes. Als je er aan ruikt doet het een beetje denken aan een Weizen, vanwege de moutigheid. Het bier is wel een beetje dun. Het mist het brood-achtige karakter van een Weizen zeg maar.

Het recept is geïnspireerd op dit Sahti recept van Brew Your Own (BYO), waar rogge in wordt gebruikt, wat traditioneel gebruikt wordt in deze Finse drank. Er is inmiddels nog een variant in de maak met ongemout rogge om te kijken of het bier dan wat steviger wordt. Ik hou u op de hoogte. (Update: hij is klaar en smaakt naar banaan, gek genoeg.)

Ohja, tot nu toe is het effect op mijn libido minimaal te noemen.

 

Recept voor ongeveer 2 liter Supermarkt Sahti

2 liter water
450 gram moutstroop
4 gram jeneverbessen, gekneusd
Opgekweekt biergist (zoals beschreven in stap 1 en 2 van dit ciderrecept)

1. Breng twee liter water met gekneusde jeneverbessen aan de kook. Zet het vuur uit en laat 30 minuten staan, zeef de jeneverbessen eruit.

2. Voeg de moutstroop toe, meng goed en laat afkoelen tot 20 graden. Voeg dan de opgekweekte gist toe.

3. Doe het brouwsel in een vergistingsvat onder waterslot, of als je dat niet hebt, in petflessen met de dop er half opgedraaid zodat het koolzuurgas kan ontsnappen.

4. Laat uitgisten, ongeveer een week of twee. Doe de Sahti in een grote pan en laat de gistslurrie achter in het vat. Bereken de juiste hoeveelheid bottelsuiker (in mijn geval 10 gram kristalsuiker) en bottel in bierflessen of petflessen. Na ongeveer een week of twee staan kan je hem drinken.

Begin SG: 1.054
Eind SG: 1.020
Alcoholpercentage: 4,46 procent

Vond je dit een leuk artikel? Doneer een klein bedrag en help deze website in de lucht te houden via onderstaande button!